ΑΡΧΕΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΚΑΤΑΔΥΣΗ

[Αποσπάσματα απο το (αδημοσίευτο) βιβλίο ''ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΑΥΤΟΝΟΜΗΣ ΚΑΤΑΔΥΣΗΣ'' βασισμένο στις αρχές της κινητικής μάθησης στην καταδυτική εκπαίδευση.]

Η μάθηση των δεξιοτήτων στην αυτόνομη κατάδυση αποτελεί το θεμέλιο της ασφαλούς και ευχάριστης κατάδυσης και το δομικό στοιχείο όλων των πιστοποιήσεων εκπαίδευσης.

Ένας αυτοδύτης μέχρι να φτάσει σε προχωρημένα επίπεδα κατάρτισης εκπαιδεύεται να εκπληρώσει απλά τα πρότυπα δεξιοτήτων των οργανισμών πιστοποίησης που βασίζονται στο ελάχιστο ποσοστό γνώσεων που μπορεί να αποκομίσει από αυτά. Ειλικρινά μιλώντας ωστόσο, δεν θα του είναι και πολύ χρήσιμα στον πραγματικό κόσμο καθώς ο τρόπος που προσαρμόστηκαν να διδάσκονται οι δεξιότητες δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικές συνθήκες κατάδυσης, αφού όλα γίνονται σε ένα ελεγχόμενο και ήρεμο περιβάλλον. Καλό για την μαζικότητα, κακό για την ποιότητα της εκπαίδευσης. Όπου κυριαρχεί η ποσότητα η ποιότητα χάνεται. Από την στιγμή που η καταδυτική εκπαίδευση μπήκε σε γραμμή παραγωγής αυτοδυτών, η ποιότητά της ''πήγε περίπατο''. Και κάπως έτσι μέσα στα χρόνια η καταδυτική εκπαίδευση έχασε τον δρόμο της, ή δεν τον έχει βρει ποτέ όπως υποστηρίζουν μερικοί απο τους καλύτερους εκπαιδευτές παγκοσμίως. Το υποστήριζα και εγώ αυτό πάντοτε και συνεχίζω να το υποστηρίζω μέχρι και σήμερα.

Εργαζόμενος στον καταδυτικό τουρισμό αντιμετωπίζω καθημερινά ανθρώπους με πανομοιότυπα προβλήματα σε κατάρτιση. Το γεγονός ότι τα περισσότερα πτυχία σε ποσοστό 45% παγκοσμίως προέρχονται από την Ταϊλάνδη και μιλώντας με συναδέλφους εκπαιδευτές υποστήριζα ότι η γραμμή παραγωγής αυτοδυτών είναι εις βάρος της ποιότητας για να πάρω την αποστομωτική απάντηση ότι: και η BMW στο εργοστάσιο της έχει γραμμή παραγωγής, αλλά συνεχίζει να βγάζει καλά αυτοκίνητα! Μερικοί συνάδελφοι λοιπόν αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους σαν μηχανές. Είναι όμως έτσι πραγματικά, να αντιμετωπίζεις την εκπαίδευση ανθρώπων τόσο τυποποιημένα;

Υπάρχουν μερικοί εκπαιδευτές, (ανάμεσα τους και εγώ) που ήταν και είναι σαφώς ενάντια σε αυτό το είδος εκπαίδευσης, άσχετα σε ποιόν οργανισμό ανήκουν και δηλώνουν ότι στα μαθήματά τους δεν υπάρχει χώρος για δεξιότητες παρωχημένες που δεν προσφέρουν τίποτα εκπαιδευτικά. Σε τελική ανάλυση, ο εκπαιδευτής είναι μέσα στο νερό με τον μαθητή και όχι αυτοί που έγραψαν το εγχειρίδιο. Ο εκπαιδευτής θα είναι αυτός που θα κρίνει τελικά τι είναι σωστό και τι όχι, τι είναι ακίνδυνο και τι επικίνδυνο. Κανένα εγχειρίδιο και κανένας οργανισμός δεν μπορεί να ξέρει τις πραγματικές συνθήκες και κυρίως τις ιδιαιτερότητες των μαθητών και της εκπαίδευσης. Δεν είναι λοιπόν περίεργο το γεγονός που ακούμε τόσο συχνά ότι: δεν είναι ο οργανισμός ή η εταιρία που επιλέγεις, αλλά ο εκπαιδευτής. Γιατί;

Αν το μόνο που κάνετε σαν εκπαιδευτές είναι να μάθετε σε κάποιον ή κάποια μια καθορισμένη δεξιότητα από το ''εγχειρίδιο γραμμή'' της εταιρίας που ανήκετε μπορείτε να υπογράφετε πτυχία σε όλους ανεξαρτήτως ικανοτήτων. Αναλογιστείτε έστω και για μια στιγμή πόσα πτυχία ίδιου επιπέδου έχετε εκδώσει σε ανθρώπους που απλά δεν έχουν το ίδιο επίπεδο ικανοτήτων. Ειλικρινά, αν το συνειδητοποιήσετε αυτό νομίζω θα αναθεωρήσετε πολλά πράγματα. 

Σκεφτείτε τι αποκομίζουν οι μαθητές σας; Μια νέα δεξιότητα θα μπορούσαν να την μάθουν από οποιονδήποτε και οπουδήποτε αλλά μέχρι εκεί. Θα δώσετε στους μαθητές σας τη δυνατότητα να αναγνωρίσουν τον λόγο που μαθαίνουν; (Τον τρόπο κρατήστε τον για εσάς). Μπορεί να σας έχουν προτείνει σαν τον δάσκαλο που ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους. Πρέπει να ανταποκριθείτε σε αυτό, είναι μια πρόκληση για εσάς, είστε έτοιμοι να ανταποκριθείτε; Αλλιώς πως θεωρείτε τον εαυτό σας καλύτερο από τους άλλους; Στα λόγια είναι όλα εύκολα, στην πράξη είναι τα δύσκολα.

Μεγάλοι δάσκαλοι
Γιατί λοιπόν κάποιοι εκπαιδευτές θεωρούνται καλύτεροι από άλλους, έχουν μεγάλη φήμη και οι μαθητές τους μαθαίνουν πραγματικά; (''Με όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις'' λέει ένα γνωμικό). Ποιοί νομίζετε ότι είναι οι καλύτεροι δάσκαλοι καταδύσεων; Αυτοί που τηρούν κατά γράμμα το εγχειρίδιο; Αυτοί που διδάσκουν "κονσέρβα" σε όλους; Μήπως αυτοί που έχουν πιο πολλούς μαθητές από άλλους ή εργάζονται σε πιο ''χλιδάτο'' καταδυτικό κέντρο;

Οι μεγάλοι δάσκαλοι λοιπόν δεν είναι ευχαριστημένοι με την τυποποιημένη εκπαίδευση, θα επιμείνουν και θα ζητήσουν το κάτι παραπάνω από τους μαθητές τους, θα διδάξουν σε πολύ υψηλότερο επίπεδο δεξιοτήτων ενθαρρύνοντας τους μαθητές τους για να τα καταφέρουν και κυρίως εμπνέοντας τους να συνεχίσουν και πέρα από τα αρχικά στάδια. Αυτοί είναι οι σπουδαίοι δάσκαλοι. Δηλαδή αυτοί που έχουν μια ενσυναίσθηση και σύνδεση με τον κάθε μαθητή τους και είναι πάντα σε θέση να καταστήσουν τα πράγματα κατανοητά κατά τρόπο που να ταιριάζει με τον προτιμώμενο τρόπο μάθησης του εκάστοτε μαθητή.

Η επιστήμη της κινητικής μάθησης στην υπηρεσία της εκπαίδευσης
Στη θεωρία της κινητικής μάθησης υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες επηρεασμού της. Πρώτον, πόσο καλά διδάχτηκε ο υποψήφιος την δεξιότητα; Αν δεν την διδάχτηκε καλά (που είναι και το πιθανότερο έτσι όπως είναι η καταδυτική εκπαίδευση) οι πιθανότητες να την επαναλάβει, να την ανασύρει από το μυαλό του και κυρίως να την θυμάται μετά από μια εβδομάδα είναι μικρές.

Δεύτερον, πόσοι διαφορετικοί τρόποι και σενάρια έχουν εμπλακεί στην εξάσκηση; Ακόμα κι αν κάποιος ή κάποια μπορεί να εκτελέσει καλά όλες τις κινήσεις στην εκμάθηση μιας δεξιότητας δεν θα την καταλάβει ποτέ καλά αν δεν γνωρίζει το πλαίσιο και τους παράγοντες ενεργοποίησης που θα χρησιμοποιήσει ή αν δεν την εφαρμόσει επάνω σε ειδικά σενάρια. (Θα βρείτε περισσότερα ειδικά για την κινητική μάθηση στην αυτόνομη κατάδυση για πρώτη φορά στην Ελληνική γλώσσα στο δεύτερο βιβλίο μου που θα κυκλοφορήσει πιστεύω σύντομα...https://deksiotites.wordpress.com)

Τι κάνουν λοιπόν οι μεγάλοι δάσκαλοι; Σας μαθαίνουν όχι μόνο την μηχανική των κινήσεων μιας δεξιότητας, την εκτέλεσή της δηλαδή με απλά λόγια αλλά και το πλαίσιο και τα σενάρια στα οποία πρέπει να εφαρμοστεί αυτή η δεξιότητα. Με απλά λόγια: δημιουργούν προσωπικές και αιτιολογημένες αντιδράσεις των μαθητών τους (ελέγχοντας προσεκτικά τα επίπεδα του στρες στα οποία εκθέτουν τους μαθητές τους) σε όσο γίνεται ποιό πραγματικές συνθήκες κατάδυσης προσαρμοσμένες πάντα για τον πραγματικό κόσμο εκεί έξω. Ακριβώς στο πεδίο δράσης σας και εκεί που θα προκύψουν τα ατυχήματα.

Ο τρόπος αυτός εκπαίδευσης είναι πολύ πιο διαδεδομένος στη τεχνική κατάδυση παρά στην ψυχαγωγική, άλλωστε είναι πολύ πιο δύσκολο να γίνει κάποιος εκπαιδευτής τεχνικής κατάδυσης παρά απλός εκπαιδευτής. Στους περισσότερους οργανισμούς οι εκπαιδευτές τεχνικής κατάδυσης έχουν μια σταθερή βάση από τη διδασκαλία καταδύσεων αναψυχής και πιθανότατα βρίσκονται σε ένα επίπεδο γνώσεων ικανό για να διδάξουν σε αυτό το επίπεδο. Δυστυχώς, και σε αυτόν τον τομέα λίγο η μαζικότητα, λίγο η μόδα των τελευταίων χρόνων (όπου όλοι θέλουν να γίνουν ''τεχνικαλάδες'') έχει δημιουργήσει εξίσου έναν ''στρατό τεχνικών εκπαιδευτών'' παγκοσμίως. Το καλό της υπόθεσης εδώ είναι ότι τους αποβάλλει το ίδιο το σύστημα και περισσότερο η ίδια η διαδικασία που σε αυτό το επίπεδο είναι πολύ απαιτητική και χρειάζεται μεγάλο ποσοστό προσωπικών γνώσεων που να εμπλουτίζονται συνεχώς, πράγμα που το αντέχουν και κυρίως το κατέχουν λίγοι. Ευτυχώς!

Μια πρόσφατη δημοσίευση στο facebook έδειξε ότι οι μαθητές εξακολουθούν να γονατίζουν για να μάθουν τις δεξιότητες. Επίσης ολόκληρα σχολεία εκπαιδευτών γίνονται ακόμα και σήμερα στα γόνατα! Έχω γράψει αυστηρή κριτική στην εταιρία που είμαι εκπαιδευτής γιατί ανάρτησαν επαγγελματικά βίντεο στην επίσημη σελίδα τους στο facebook με εκπαίδευση στα γόνατα και ασκήσεις παρωχημένες της προηγούμενης δεκαετίας. Απάντηση δεν πήρα φυσικά. Σε σχετικά σχόλια μεταξύ συναδέλφων ή αντίδραση ήταν: "αυτή ήταν η πρώτη τους κατάδυση'', είναι λίγο νωρίς για να περιμένουμε ουδέτερη πλευστότητα", ''είναι πιο εύκολο έτσι'', ''γίνεται καλύτερα η δουλειά σου'' και άλλες φθηνές δικαιολογίες.

Φυσικά, δεν πρόκειται να περιμένεις από τους αρχάριους τέλεια πλευστότητα από την αρχή, αλλά πρόκειται να δείξεις στους μαθητές σου ποιά είναι η σωστή θέση για μια καλή πλευστότητα και κυρίως πρόκειται να διδάξεις από την αρχή καλές συνήθειες. Στη συνέχεια, θα δουλέψουν πιο πολύ, θα προσπαθήσουν πιο πολύ και με την δική σου βοήθεια θα καταφέρουν να κυριαρχήσουν επάνω στη δεξιότητα της πλευστότητας γιατί θα έχουν βάλει τα θεμέλια για καλή πλευστότητα, σωστή ισορροπία, ήρεμη προώθηση και κυρίως σωστή θέση του σώματος μέσα στο νερό. Με αυτόν τον τρόπο θα δεθούν και όλες οι άλλες δεξιότητες που θα μάθουν και θα κατακτήσουν ακριβώς επειδή εσύ (σαν εκπαιδευτής τους) τους οδήγησες εκεί. Άφησε τους άλλους να δίνουν πτυχίο σε ανθρώπους που δεν ξέρουν πλευστότητα (και να μην ντρέπονται γι' αυτό) αφού σύμφωνα με το πρόγραμμα του οργανισμού θα ξαναπληρώσουν για να τους την μάθουν (υποτίθεται) σαν ειδικότητα μετά. Γελοία πράγματα δηλαδή.
[Βλέπεις τώρα κάποια διαφορά με κάποιον που ακόμα βάζει τους μαθητές του να βρίσκουν τον ''χαμένο'' ρυθμιστή στα γόνατα και τους χειροκροτεί μετά;]

Διαχείριση της Μάθησης
Η μάθηση είναι μια ψυχολογική διαδικασία και ως εκ τούτου, όλοι μαθαίνουμε διαφορετικά διότι όλοι είμαστε διαφορετικά άτομα. Οι μορφές διδασκαλίας και τα περιβάλλοντα μάθησης πρέπει να λαμβάνουν υπόψη αυτές τις μεμονωμένες διαφορές. Κατά τις καταδύσεις ενσωματώνουμε τις κινητικές δεξιότητες στη διαδικασία μάθησης, αλλά θα ήταν επίσης καλό να αναπτύξουμε την διαχείριση του άγχους, τις δεξιότητες σκέψης ή τη λήψη αποφάσεων και να δώσουμε τις κατάλληλες απαντήσεις.(Θα βρείτε ένα τεράστιο κεφάλαιο επίσης για τις αρχες μάθησης στο καινούργιο μου βιβλίο...https://deksiotites.wordpress.com)Υπάρχουν μερικοί πολύ ταλαντούχοι εκπαιδευτές εκεί έξω που διαχειρίζονται σωστά τα πράγματα. Για τους περισσότερους όμως η συμβουλή μου είναι: ότι πρέπει πρώτα απ' όλα να αναθεωρήσουν, να αποκτήσουν κριτική σκέψη και κατόπιν να σκεφτούν και να σχεδιάσουν τον τρόπο πως θα βοηθήσουν τους μαθητές τους να βγάλουν τον καλύτερο εαυτό τους.

Καθαρή Καθοδήγηση ή Ολιστική Εκπαίδευση
Στην έρευνα για την αθλητική προπόνηση υπάρχουν μερικές ενδιαφέρουσες έννοιες που αξίζουν την προσοχή σας και προέρχονται από μερικούς από τους κορυφαίους επαγγελματίες και ειδικούς της μάθησης. (προσέξτε... όχι αυτούς που γράφουν τα καταδυτικά εγχειρίδια, άλλους πολύ πιο ειδικούς και σε πολύ πιο υψηλό πανεπιστημιακό επίπεδο). Αυτές είναι οι έννοιες της καθαρής καθοδήγησης και της ολιστικής καθοδήγησης. 

Με απλά λόγια η καθαρή καθοδήγηση είναι όταν οι εκπαιδευτές είναι αληθινοί και ξεκάθαροι προς τον εαυτό τους και τους μαθητές τους. Προφανές θα μου πείτε, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου έτσι. Υπάρχουν πολλοί εκπαιδευτές εκεί έξω στον πραγματικό κόσμο που συμπεριφέρονται με τρόπο που να προσαρμόζεται σε αυτά που σκέφτονται και θέλουν να ακούσουν οι μαθητές τους, ή ακόμα χειρότερα με τον τρόπο που θέλει και τους επιβάλλει ο οργανισμός που ανήκουν ή συμπεριφέρονται με τρόπους που νομίζουν ότι τους κάνουν να φαίνονται σπουδαίοι και ότι αυτοί τα ξέρουν όλα και όλοι οι άλλοι είναι λάθος. Προσωπικά, σαν δάσκαλος καταδύσεων προτιμώ οι μαθητές μου να με αναγνωρίζουν και να με θυμούνται γι' αυτό που έκανα και κάνω. Αν δεν είστε αληθινός με τον εαυτό σας και διδάσκετε ''κονσέρβα'' χωρίς να βάζετε την προσωπική σας σφραγίδα αυτή η ψευδαίσθηση θα εμφανιστεί στην αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας σας.

Η ολιστική εκπαίδευση επικεντρώνεται περισσότερο στο άτομο ως σύνολο σε αντίθεση με ποιές ακριβώς δεξιότητες πρέπει να μάθει κανείς. Για παράδειγμα, αν κάποιος πρέπει να μάθει διάσωση δεν χρειάζεται να σπαταλήσει πολύ χρόνο για να διδαχθεί τους μηχανισμούς διάσωσης, αλλά περισσότερο χρόνο για πρακτική στις διαδικασίες διάσωσης και στους τρόπους πως θα το κάνει αυτό σύμφωνα με τα σωματικά και πνευματικά χαρακτηριστικά του. Στον ολιστικό τρόπο εκπαίδευσης ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται μοναδικά σαν ένα σύνολο αποτελούμενο από σώμα, πνεύμα, ψυχή. Ολιστικά, οι εκπαιδευτές θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις ικανότητες του ατόμου γύρω από τον συναισθηματικό έλεγχο, τη λήψη αποφάσεων, τη συγκέντρωση, τις φυσικές ιδιότητες κλπ. Παράγοντες που παίζουν ρόλο εδώ μπορεί να είναι:  ο μυϊκός όγκος του ατόμου, το ποσοστό συσσωρευμένου λίπους στο σώμα του, οι διατροφικές του συνήθειες, ο ρυθμός αναπνοών του, η στάση του σώματός του κ.α. Στην ολιστική εκπαίδευση θεωρείται ότι παίρνοντας και αναπτύσσοντας από την αρχή ένα άτομο χρησιμοποιώντας την εκπαιδευτική διαδικασία σαν εργαλείο εμπλουτίζεις το άτομο από μέσα και από έξω γιατί με τον τρόπο αυτό αλληλεπιδρά η μια δεξιότητα με την άλλη. Με αυτόν τον τρόπο η μαθησιακή εμπειρία είναι πλουσιότερη, οι δεξιότητες αποτυπώνονται βαθύτερα στη μνήμη και η ανάσυρσή τους για το πότε και το που θα εφαρμοστούν είναι πιο ξεκάθαρη. 

Ψηλά γράμματα θα μου πείτε αλλά...δεν είναι και τόσο δύσκολο να φανταστεί κάποιος συνάδελφος ότι αν εκπαιδεύει λίγο πιο προσωπικά τους μαθητές του παίρνοντας υπόψη του τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά του καθενός, τότε βρίσκεται πιο κοντά στον ολιστικό τρόπο εκπαίδευσης παρότι του φαντάζει περίεργος και μακρινός. Είμαι σίγουρος ότι πολύ καλοί συνάδελφοι που διδάσκουν επειδή το αγαπούν (και όχι επειδή πρέπει) το κάνουν αυτό ούτως ή άλλως.

Αποτελεσματικότητα και τύποι γνώσης
Η αποτελεσματικότητα της σωστής καθοδήγησης είναι μια φράση συχνά κακοποιημένη η οποία ισχύει και για την αποτελεσματικότητα της σωστής εκπαίδευσης. Η πραγματική αποτελεσματικότητα στη δουλειά σου βασίζεται σε εσένα σαν εκπαιδευτή και έχει άμεση σχέση με την εμπειρία σου σε τρεις κρίσιμους τύπους γνώσης.
 
Επαγγελματικές γνώσεις. Λεπτομερείς και εφαρμοσμένες γνώσεις για την τέχνη, την επιστήμη, τις δεξιότητες και την τακτική που ακολουθείς.

Διαπροσωπικές γνώσεις. Ικανότητα να χτίζεις και να δημιουργείς διαπροσωπικές σχέσεις.

Εσωτερικές γνώσεις. Ικανότητα κατανόησης του εαυτού σου, αυτοκριτικής, αυτοαξιολόγησης και ικανότητα αυτοανανέωσης και αυτοβελτίωσης.

Μετά από την ανάγνωση αυτού του άρθρου δεν νομίζω ότι είναι δύσκολο για τους περισσότερους από εσάς να ανακαλύψετε που ανήκετε σαν εκπαιδευτές και αν η διδασκαλία σας διαφέρει απο τον σωρό. Σίγουρα θα υπάρχουν ανάμεσα στους μαθητές σας οι πολύ ταλαντούχοι πάντα που θα χρειάζονται την ελάχιστη εκπαίδευση και αντίστροφα εκείνοι για τους οποίους κανένα ποσό εκπαίδευσης δεν θα κάνει ποτέ τη διαφορά, αλλά εσείς θα είστε εκεί για όλους.

Αυτοβελτίωση
Είναι ξεκάθαρο και ζωτικής σημασίας να έχετε ένα πρότυπο και έναν μέντορα που θα συζητάτε τις τελευταίες και σύγχρονες καταδυτικές εξελίξεις που με την σειρά τους θα σας βοηθήσουν να προβληματιστείτε, να αναπτύξετε και να οικοδομήσετε πραγματικά τη διαπροσωπική και ενδοπροσωπική γνώση σας. Καλά τα σεμινάρια και τα παραδοσιακά μαθήματα, αλλά η αξία του να συζητάς τις εξελίξεις με συναδέλφους είναι ανεκτίμητη και ακόμη περισσότερο όσοι έχετε την τύχη να συζητάτε με ανθρώπους ανοιχτόμυαλους που κατέχουν πραγματικά την διδακτική τέχνη και τεχνική.
 
Πρωτότυπο Άρθρο του Κώστα Ανδρεάδη

Aγοράστε το βιβλίο μου σε e-Book για Tablets / Smartphones / PC με λογαριασμό PayPal ή Credit Card
https://payhip.com/b/pS9s
...και σε έντυπη μορφή στο eBay https://www.ebay.com/usr/nostalgia.gr με δωρεάν μεταφορικά για Ελλάδα!